Bir çocuğun sağlıklı ruhsal
gelişimi için onunla kurulan iletişim çok önemli. Anne-baba ve çocuk arasındaki
iletişim doğumdan önceki yaşam evresinde hamilelik döneminde başlar. Yeni doğan
bir bebek anne ve babasının sesini tanır ve bu tanıdık, güven veren sese doğru
yönelir. Bir ebeveyn içgüdüsel olarak bebeğiyle konuşurken yüksek sesle ve ona
dokunarak, tane tane konuşur. Yüzünü, bebeğin kendisini algılayabileceği mesafede
onun yüzüne yakın tutar (face-to-face
situation) ve onunla evrensel olan melodik bir bebek dilinde (baby talk) iletişim kurar. Intuitive parenting (içgüdüsel
ebeveynlik) denilen hassas bir yaklaşımla anne-baba, bebeğini tutarken, onunla
konuşurken, bakımını yaparken kısacası onu severken, onun neye ihtiyaç duyduğunu
anlamaya çalışarak davranır.
Birçok anne ve babada gözlenen ve
bilimsel literatürde intuitive parenting
denilen bu yaklaşım zamanla çocuk büyüdükçe ve onunla kurulan iletişimin
niteliği değiştikçe körelmeye başlar. Aslında içgüdüsel olarak neyin doğru
olduğunu biliyor olmamıza rağmen kimi zaman kendi çocukluk yaşantılarımızın
etkisiyle, kimi zaman da toplum içinde sıkça duyduğumuz için bize normalmiş
gibi gelen bazı “psikolojik açıdan hatalı cümleler” kurabiliriz çocuğumuzla
konuşurken.
Bunlar arasında en sık duyduğum “Ama
bak ağlarım, üzülürüm sonra” cümlesi. Örneğin çocuk artık yemeğini bitirsin
diye ya da sizinle oynamaya devam etsin diye ya da size öpücük versin diye
kullanılan bu “ama bak ağlarım sonra” cümlesi zararsız gibi gözükse de aslında çocuğumuza
söylemememiz ve de söylenmesine izin vermememiz gereken bir cümledir. Ya da
çocuğumuz ağlamasın diye birilerinin ona “Ama bak ağlama, annen üzülür sonra”
demesi gibi.
Hangi durumda olursa olsun bu
gibi cümlelerin her söylediğinde çocuğa verdiği mesaj aynıdır: Yaptığın ya da
yapmadığın bir şeyden ötürü başkasını üzdüğün için kendini suçlu hisset ve bu
suçluluk duygusuyla şimdi senden istenileni yap. Sen küçük bir çocuk olsan da
senden büyük insanlar üzülmesin diye onların hissedebilecekleri olumsuz
duyguların sorumluluğunu üstlen ve durumu düzelt. Bir nevi yetişkin ve çocuk
arasındaki roller değişiyor sanki.
Örneğin çocuk, her zaman gittiği,
benimsediği anaokulunda ona veda etmek isteyen annesini her hangi bir nedenle o
gün bırakmak istemiyor ve hırçınlaşıyor. Böyle bir durumda çocuğa söylenen “Ama
bak annen üzülür, ağlar sonra” gibi bir cümle, çocuğun o an yaşadığı ayrılık
stresinin üstüne bir de suçluluk duygusu bindirir sadece ve çocuk annesini üzdü
diye kendisini suçlu hissedebilir hiç ihtiyacı olmadığı halde.
Oysaki çocuğumuzla kurduğumuz
iletişimde onlarda suçluluk hissi yaratacak sözler sarf etmemeye çalışmalıyız.
Çünkü bu duygunun ağırlığı altında çocuk ruhsal olarak ezilebilir. Böyle bir
durumda sırf ondan istendi diye ya da kendini duygusal baskı altında kalmış
hissettiği için istenileni yapmaya çalışacak muhtemelen. Belki de böyle bir
yaklaşımın onda yaratacağı stres yüzünden bulunduğu ortamdan kaçmaya çalışacak
ya da strese maruz kaldığı için ağlamaya.
Birçok insan tarafından sıkça
kullanılıyor diye masummuş gibi gözüken “Ama bak ağlarım, üzülürüm” cümlesini
belki siz de alışkanlıkla ve aslında bu cümlenin çocuk için ne anlama geldiğini
fark etmeden kullanmış olabilirsiniz. Bu yüzden kendinizi suçlu
hissetmemelisiniz. Önemli olan ebeveyn olarak hatalı tutumlarımızı telafi etmeye
çalışmak. Çünkü insan beyni hangi yaşta olursa olsun yeni ve olumlu yaklaşımların
getirdiği telafi ve onarım etkisiyle olumsuz etkilerden kurtulma esnekliğine
sahiptir (brain plasticity).
Belki çocukken bize söylendiği
için, belki de birçok insanı çocuklarla konuşurken böyle cümleler kullanırken
duyduğumuz için, çocuğumuza söylediğimiz sözlerle ona nasıl bir mesaj verdiğimizi
fark etmeyebiliriz. Bu son derece doğal bir sonuçtur. Önemli olan sevdiklerimizle
konuşurken kullandığımız kelimelerin gücünü ve yaratabilecekleri etkileri fark
etmek ve duygusal baskılardan arınmış sağlıklı bir iletişim yaşamak.
Psk. Dr. Ayşe Bombacı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder