Ani Bebek Ölümü Sendromu (ABÖS)

İngilizce’de Sudden Infant Death Syndrome (SIDS) olarak geçen bu sendrom, adından da anlaşıldığı gibi bir bebeğin beklenmedik bir biçimde aniden hayatını kaybetmesi halinde konulan bir tanıdır. Bu duruma gelişmiş ülkelerde 0-1 yaş döneminde hiç de azımsanmayacak bir sıklıkta rastlanır. ABÖS’ün nedeni tam olarak bilinmese de ailelerin alabileceği birkaç basit ama hayati önlem sayesinde riskin büyük ölçüde azaldığı yapılan bilimsel araştırmalarla ispatlanmıştır.

“Bebeğim için ABÖS riski var mı?” Bu soruyu belki de anne-baba olarak hiç aklımıza bile getirmek istemeyebiliriz. Buna rağmen bebeğimizin sağlığıyla ilgili bizi kaygılandırabilecek konularda ancak daha fazla bilgi edinerek ve bu konular hakkında doktorumuza danışarak en doğru adımları atmış oluruz.

Amerika’da ve Almanya’da uygulanan aileleri bilgilendiren kampanyalar sayesinde ABÖS vakalarının sayısında ciddi bir oranda gerileme olduğu saptanmıştır. Bu yüzden bilimsel çalışmalara dayalı olarak derlediğim ABÖS’le ilgili yazılarımda ABÖS’ün ne olduğunu, ne zaman yaşandığını, ne sıklıkta görüldüğünü, neden kaynaklandığını, hangi risk faktörlerinin tetikleyici olduğunu ve ne gibi önlemler alabileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Ani Bebek Ölümü Sendromu Nedir?

Görünürde sağlıklı olan bir bebeğin 1 yaş öncesi hiçbir ön belirti göstermeden ve başka tıbbi nedenlerle açıklanamayacak bir biçimde uyku sırasında beklenmedik bir biçimde ölmesi “Ani Bebek Ölümü Sendromu (ABÖS)” (Sudden Infant Death Syndrome, SIDS)  olarak tanımlanır. ABÖS belli bir hastalık değil; daha ziyade bebeğin ölüm nedeni araştırılırken otopsi sırasında konulan bir teşhistir.

Ani Bebek Ölümü Sendromu Çoğunlukla Ne Zaman Yaşanır?

ABÖS, doğumdan sonra çoğunlukla 2. ve 4. aylar arasında yaşanır. Görülen ABÖS vakalarının %90’ı ilk 6 ay içinde gerçekleşmiştir. İlerleyen aylarda risk giderek azalır. Genellikle bebek uykusundayken ve saat 10 ile 22 arasında rastlanır. Kış aylarında daha sık görülür. Erkek bebeklerde kız bebeklere göre daha sık rastlanır.

Ani Bebek Ölümü Sendromu’nun Görülme Sıklığı Nedir?

Araştırmalarım sonucunda Türkiye’de yaşanan ABÖS vakalarının sıklığına dair her hangi bir veriye ulaşamadım. Muhtemelen Türkiye’de bu alanda yeterli düzeyde çalışma yapılmıyor.

Örneğin Almanya’da yapılan araştırmalar sonucunda her yıl 300’den fazla bebeğin aniden ve beklenmedik bir biçimde uyku sırasında öldüğü tespit edilmiştir. 1991 senesinden beri aileler için yapılan ABÖS riskini azaltmaya yönelik kampanyalar sayesinde bu sayı büyük ölçüde gerilemiştir. Örneğin 2010 yılında bu yüzden 164 çocuk hayatını kaybetmiştir (0,2/1.000).

Ani Bebek Ölümü Sendromu Neden Kaynaklanır?

Bu durumun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte hem nörobiyolojik hem de çevresel birçok faktörün bir araya gelmesi bilimsel literatürde sebep olarak tartışılıyor.

Doğuştan gelen bazı fonksiyon bozuklukları yüzünden bebeğin solunum sisteminde ya da kalp ritmi fonksiyonlarında bazı sorunlar oluşabilir. Buna ek olarak solunum fonksiyonları henüz yeteri kadar olgunlaşmamış bir bebeğin, nefes almasını zorlaştıracak olumsuz çevre koşullarına maruz kalması (karın üstü uyuma pozisyonu, anne-babanın sigara içmesi, ebeveynle aynı yatakta uyuma, üstünün örtülmesi, aşırı sıcaklama gibi) ABÖS’ü tetikleyebilir.

Bir bebeğin ABÖS riskini arttırabilecek nörobiyolojik bir hastalıkla dünyaya gelmiş olduğu maalesef ilk bir yıl içinde doktorlar tarafından tespit edilemiyor. Bu durumda yapılacak en iyi şey değiştirebileceğimiz risk faktörlerini öğrenmek ve onları kontrol etmektir.

Hangi Bebekler Daha Çok Risk Altındadır?

Yapılan bilimsel araştırmalar sonucunda ABÖS riskini yükselten bazı faktörler saptanmıştır. Aşağıdaki liste buna bir örnektir:

ABÖS İçin Risk Faktörleri:

·         Erken doğum (37. Hamilelik haftasından önce)

·         Düşük doğum kilosu (2500 g. daha az)

·         Erkek cinsiyeti: ABÖS sebebiyle hayatını kaybeden bebeklerin %60’ı erkek bebek olarak saptanmıştır.

·         20 yaşından genç anne adayları

·         Hamilelik boyunca hiç doktor kontrolüne gitmemiş anne adaylarının bebekleri

·         Anne adayının hamilelik boyunca sigara içmesi ya da uyuşturucu kullanması

·         Doğum sonrası dönemde anne ve babanın sigara içmesi

·         Başka bir kardeşin ABÖS yüzünden ölmüş olması

·         Hiç anne sütü almamış bebekler

·         Bebeğin karın üstü uyuması

·         Bebeğin ebeveynle aynı yatakta uyuması

·         Bebeğin üstüne uyku sırasında kalın yorgan vb. örtülmesi

·         Yumuşak zeminli yatakta, yastıkla uyuması

Bu listede sıralanan risk faktörleri içinde bebek uyku halindeyken yapılan hatalı uygulamalar ve hamilelik boyunca ve sonrasında sigara içilmesi ABÖS’ü en çok tetikleyen risk faktörleri olarak kabul edilir.

Öyleyse risk faktörlerini kontrol edebilmek için yapabileceğimiz çok şey vardır!

Bebeğiniz için riski azaltmak için ne yapabilirsiniz sorusunun cevabını “Ani Bebek Ölümü Sendromu’na Karşı Alabileceğiniz Önlemler” adlı yazımda bulabilirsiniz.

Kaynakça:

Blair, P.S. et al. (2006). Sudden Infant Death Syndrome and the time of death: factors associated with night-time and day-time deaths. International Journal of Epidemiology 35(6):1563-1569. 

Die Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung (BZgA): http://www.kindergesundheit-info.de/themen/risiken-vorbeugen/ploetzlicher-kindstod-sids/sids.

Jorch, G. et al. (1991). Bauchlage und plötzlicher Säugligstod. Deutsches Ärzteblatt, 48: 23-46.

Kahn, A. & Groswasser, J. (2003). Sudden infant deaths: stress, arousal and SIDS. Early Human Development, 75: 147-166. 

Krieger, E. et al. (2012). Zum Syndrom des plötzlichen Kindstodes (SIDS) — aktueller Stand der Wissenschaft. Zentralblatt für Arbeitsmedizin, Arbeitsschutz und Ergonomie, 62(4): 206-214.

Trachtenberg F.L. et al. (2012). Risk Factor Changes for Sudden Infant Death Syndrome After Initiation of Back-to-Sleep Campaign. Pediatrics, 129: 630-638.

Trowitzsch, E. et al. (1992). Der plötzliche, unerwartete Säuglingstod- Risikofaktoren und Präventivmaßnahmen. Kinderarzt, 5: 3-6.